نگاهی دوباره به فیلم خانه دوست کجاست؟ | فیلمی که تاریخ مصرف ندارد

اختصاصی سلام سینما – پارسا کمالی:  خانه دوست کجاست؟ یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلم‌های عباس کیارستمی محسوب می‌شود که به دلیل مضمون انسانی‌اش چه در داخل ایران و چه در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفت. هر چند بسیاری مضمون انسانی و سادگی این فیلم را تحسین کردند؛ اما در کنار آن تعدادی از منتقدان نیز به فیلم تاختند و آن را کم‌کشش ارزیابی کردند.

بیشتر بخوانید : 

معرفی فیلم تنهای تنهای تنها ؛ فیلمی انسانی از چشمان دو کودک

فیلم سینمایی کیمیا با بازی درخشان خسرو شکیبایی | روایتی از جنگ پس از آتش بس

بااین‌حال باگذشت قریب به ۴۰ سال از ساخت فیلم، فارغ از تحسین‌ها و تخریب‌ها خانه دوست کجاست؟ توانست جایگاه خود را در تاریخ سینمای ایران تثبیت کند و به فیلمی خاطره‌انگیز و الهام‌بخش که تاریخ مصرف ندارد بدل شود. این تاثیرگذاری به حدی بود که بعد اکران فیلم بسیاری از فیلمسازان تلاش کردند فیلم‌هایی از این جنس و بااین‌حال و هوا بسازند.

فیلم‌خانه دوست کجاست؟ نامش برگرفته از شعر نشانی سهراب سپهری است که در مجموعه حجم سبز در سال ۱۳۴۶ منتشر شده بود. عباس کیارستمی با الهام از این شعر که سواری خبر از خانه دوست می‌گیرد، کودکی دبستانی را راهی سفری کوتاه اما عمیق می‌کند. یک پسر دبستانی روستایی وقتی از مدرسه به خانه بازمی‌گردد متوجه می‌شود دفتر مشق هم‌کلاسی‌اش را به‌اشتباه در کیف خود گذاشته است. ازآنجاکه معلم دانش‌آموزان را تهدید کرده که اگر مشق‌های خود را در دفتر مخصوص به آن ننویسند تنبیه خواهند شد، کودک تصمیم می‌گیرد دفتر هم‌کلاسی‌اش را به او برساند. اما مسئله این است که هم‌کلاسی در روستایی دیگر زندگی می‌کند و قهرمان داستان جز نام روستا نمی‌داند که خانه دوست کجاست.

کیارستمی هر چند به نظر می‌رسد از الگویی که در سینما متداول است استفاده نمی‌کند، اما با عمیق‌شدن در فیلم و کنارزدن پوسته ظاهری شاهد این هستیم که عباس کیارستمی نیز در این فیلم از الگوی سفر قهرمان استفاده می‌کند. همان الگویی که اودیسه یونانی و در فرهنگ ما هفت‌خان رستم را یادآور می‌شود. نبوغ کیارستمی در این بود که این الگو را به‌غایت ساده کرده و در بی‌پیرایه‌ترین حالت ممکن به تصویر می‌کشد.

این سادگی که از انتخاب بازیگر گرفته، تا طراحی صحنه و حتی موانعی که قهرمان با آنها مواجه می‌شود کاملاً مشهود است، به دلیل سهل‌انگاری و ساده‌انگاری صورت نپذیرفته است، بلکه از شکلی از نگاه سهل و ممتنعی نشئت می‌گیرد که کیارستمی در طول سال‌ها فیلمسازی‌اش نشان داد به آن متعهد است.

هر چند استفاده از نابازیگران و همین‌طور داستانی تک خطی که به دنبال ایجاد کشمش‌های متعدد نیست یکی از نقدهای اساسی مخالفان فیلم محسوب می‌شد، اما فیلم توانست با همین رویکرد سفری درگیرکننده را برای طیف بسیاری از مخاطبان به تصویر بکشد. 

با این حال فیلم خانه دوست کجاست؟ با اینکه فیلمی برای کودکان تلقی نمی‌شود، در کنار مخاطبان بزرگسال توانست بسیاری از نوجوان و کودکان دهه پنجاهی، شصتی و هفتادی را به تماشای خود دعوت کند. هر چند شاید تماشای این اثر برای کودکان امروزی دشوار تلقی شود اما چشم‌های حیران و پر از تلاش کودک برای یافتن خانه همکلاسی‌اش هنوز می‌تواند لحظه‌ای توجه و نگاه نوجوانان و کودکان امروزی را نیز به خود جلب کند. تلاشی که برآمده از توجه به یک دیگری بود. نگاهی که به خصوص در شرایط دشواری چون امروز می‌تواند بسیار الهام بخش باشد.