نقد و بررسی فیلم رها با بازی شهاب حسینی | سفر به دنیای پیچیده روابط انسانی

این ملودرام اجتماعی که برخی آن را دارای فیلمنامه‌ای ضعیف دانسته‌اند، در واقع از معدود فیلم‌های جشنواره با فیلمنامه‌ای ساختاریافته محسوب می‌شود. رها بر محور سرقت یک لپ‌تاپ شکل گرفته است. فیلم با سکانس هم‌صحبتی پدر (توحید) و دختر (رها) آغاز می‌شود که در آن، اطلاعاتی درباره رابطه پدر و مادر، ضعف شخصیتی توحید، حمایت عاطفی رها از پدرش و دغدغه‌های تحصیلی او ارائه می‌شود. این سکانس ابتدایی، زمینه‌ساز سوالات متعددی در ذهن مخاطب می‌شود و قلاب فیلم او را درگیر داستان می‌کند.

توحید؛ پدری منفعل اما پیچیده

در یک‌سوم ابتدایی فیلم، شخصیت‌پردازی توحید به‌وضوح شکل می‌گیرد. رفتارهای او، از خط انداختن روی قفسه مغازه تا پرت کردن کفش‌های همسایه و چانه‌زنی با دستفروش، همگی نشانه‌هایی از شخصیتی هستند که از لحاظ روانی تخلیه می‌شود، اما به‌دنبال حفظ برخی اصول خانوادگی است. او مردی است که در نبرد با زمانه شکست خورده، اما هنوز تسلیم نشده است.

فقر، بدبختی یا واقعیت زندگی؟

برخی منتقدان معتقدند که فیلم تلاش دارد فقر را به‌عنوان بدبختی مطلق نمایش دهد، اما این انتقاد در برابر واقعیت‌های اجتماعی کم‌رنگ به نظر می‌رسد. برخی دیگر نیز به مشکلات فیلمنامه، از جمله شرایط خانه توحید و نحوه نمایش پلیس، اشاره کرده‌اند. با این‌ حال، تا زمانی که شخصیت‌ها و موقعیت‌ها باورپذیر باشند، نمی‌توان بر فیلم ایراد اساسی گرفت.

سهیل؛ شخصیتی که در پایان شکوفا می‌شود

سهیل، برادر رها، در بیشتر سکانس‌ها حضوری کم‌رنگ دارد و دیالوگ‌هایش محدود است. برخی این موضوع را ضعف فیلمنامه دانسته‌اند، اما می‌توان آن را یک انتخاب هوشمندانه تلقی کرد. چرا که شخصیت سهیل در یک‌چهارم پایانی فیلم پررنگ شده و عنصر غافلگیری داستان را حفظ می‌کند.

پایانی که چندین بار مخاطب را غافلگیر می‌کند

فیلم چندین نقطه پایان احتمالی دارد:

لحظه‌ای که سرنوشت گم‌شدن رها مشخص می‌شود.
صحنه‌ای که پدر و مادر کنار بزرگراه نشسته‌اند و درباره آینده سهیل صحبت می‌کنند.
جایی که تصمیم نهایی به سهیل واگذار می‌شود.
اما کارگردان ترجیح داده فیلم را با قرینه‌ای از سکانس ابتدایی به پایان ببرد. برخی معتقدند که پایان فیلم باید در اوج بهت توحید متوقف می‌شد، اما ادامه دادن داستان باعث عمق‌بخشی به شخصیت‌ها و رفع برخی ابهامات شده است.

توحید؛ پدری متفاوت از کلیشه‌های رایج سینما

برخی انتظار داشتند که توحید، پدری قوی و ایده‌آل باشد، اما این فیلم نگاهی متفاوت دارد. الزامی وجود ندارد که همه فیلم‌ها پدران مقتدر را نمایش دهند. توحید می‌تواند نماینده بسیاری از پدرانی باشد که با تمام ضعف‌ها، همچنان برای خانواده‌شان می‌جنگند.

آیا رها در تاریخ سینما ماندگار خواهد شد؟

شباهت‌هایی میان بازی شهاب حسینی در رها و حوض نقاشی وجود دارد که باعث برداشت‌های متفاوت از عملکرد او شده است. در تاریخ سینما، فیلم‌های ارزشمندی بوده‌اند که در جشنواره‌ها مورد توجه قرار نگرفته‌اند اما بعدها جایگاه خود را پیدا کرده‌اند. رها نیز می‌تواند یکی از این فیلم‌ها باشد؛ اثری که دیدنش برای خانواده‌ها، به‌جز کودکان، تجربه‌ای همراه با همدلی و تفکر خواهد بود.

زهرا عباسی | روزنامه جام جم