سه مستند برگزیده نوزدهمین دوره جشنواره سینما حقیقت | زیست بشری به روایت تصویر
اختصاصی سلام سینما - فاطمه فریدن: نوزدهمین جشنواره فیلم مستند ایران، سینما حقیقت از تاریخ ۱۹ تا ۲۵ آذر ماه ۱۴۰۴ در پردیس سینمایی ملت برگزار میشود. حین برگزاری این جشنواره نگاهی اجمالی داشتیم به سه مستند پربیننده «ارس رود خروشان»، «صدام را بکش» و «ابوالمشاغل». معیار اصلی انتخاب مستندهای نامبرده جهت نگارش، کیفیت تکنیکی و رویکرد نقادانه به مسائل انسانی و معضلات زیستمحیطی طی دهههای اخیر است.
ارس، رود خروشان (هادی آفریده)
فیلم «ارس رود خروشان» تصویری دیده نشده از تاریخ سرزمین ایران است. تصویری که ذهن بیننده را به گوشههای نادیده کشور ایران هدایت میکند. تصویری دلنواز و همزمان ملتهبکننده که بیش از هر چیزی، اندیشیدن درباره مسألهای انسانی را پیش میکشد. مسألهای که حل شدناش وابسته به نگاه و عزمی جمعی از سوی مردم یک سرزمین است. پیش از بیان هر نکتهای، حضور راوی در این مستند بلند را میتوانیم یکی امتیازات اصلی روایت به شمار آوریم. روایتی با صدای شبنم مقدمی که منجر به بروز احساسات مضاعف حین تماشای فیلم میشود. صدایی توام با احساسات زنانه که از زبان رود (ارس) شنیده میشود. رودی جریاندار و خروشان که تلویحا نمادی از زایش، زندگیِ دوباره و حسهای مادرانه است. مادری که طی قرنهای گذشته همواره مورد هجوم بیگانگان حسود و دشمنان لبِ مرزها واقع شده است. هادی آفریده در مقام یک مستندساز پرتجربه با توسل به تجربیات سالیان گذشته در هنر مستندسازی توانسته است حرفی نو از بطن تاریخ ایران استخراج کند. حرفی که مانند سندی ماندگار برای آیندگان و پژوهشگران تاریخ به یادگار میماند.
صدام را بکش (محمدحسین اثنی عشری)
مستند «صدام را بکش» به کارگردانی محمدحسین اثنی عشری کهنوجی یکی از مستندهای پرمخاطب در جشنواره نوزدهم سینما حقیقت بود. مستندی بیوگراف که زندگی یک بازیگر کمتر شناختهشده در سینمای ایران را دستمایه اصلی کار قرار داده است. داستان زندگی پر فراز و نشیب کاظم بنیتمیم که به واسطه شباهت بسیار به صدام، همواره در نقش و سایه او زندگی کرده است. خاصیتی که نزد دیگران جذاب و در دید خانوادهاش خستهکننده و حتی بیزارکننده از زندگی به نظر میآید. ماجرای مردی که در آرزوی رسیدن به شهرت و بیشتر دیده شدن از هیچ کاری فروگذار نمیکند. تلاشهایی که در متن روایت گاهی به شکل قطعاتی کمیک درمیآیند و خنده ایجاد میکنند. نوعی درهمآمیزی از شوخی، خنده و تلخی که به فواصل ذهن بینندگان را درگیر لحظاتش میکند. مستند «صدام را بکش» علاوه بر گزینش سوژهای چشمگیر، در بخش تکنیکی نیز موفق عمل میکند. تدوین ماهرانه توسط تدوینگر فیلم و بهرهگیری از قطعات موسیقی عربیِ مناسب در صحنهها، نشان از توجه و دغدغهمندی کارگردان درباره مسائل فنی است. دغدغهای که وجوه بصری فیلم را ارتقا بخشیده و به بازتاب آن نزد مخاطبان کمکی شایان کرده است.
ابوالمشاغل (هادی محمدینسب)
مستند «ابوالمشاغل» با رویکردی انتقادآمیز نسبت مسائل محیطزیستی آغاز میشود. روایتی واقعی از انسانهایی که زندگی در شهرهای پرتردد و آلوده را به زیستن در طبیعت روستایی ترجیح میدهند. در میان آنان شخصیتی وجود دارد که اقامتی معکوس را برمیگزیند. مهدی شفیعی کارآفرینی که بخشی از زمینهای نارس و کویری منطقه اردستان اصفهان را طی مدتی به فضایی سرسبز و پررونق تبديل میکند. انسانی بیقرار که در تقلای آباد شدن روستای کهنِ پدری بازنمیایستد و هرگز عقب نمیکشد. کارگردان این مستند میکوشد به شکلی غيرمستقيم مشکلات مواجهه با امور اداری دستگاههای دولتی بههنگام عملی شدن یک کار را نمایش دهد. قواعدی دست و پاگیر و غیرطبیعی که هر بار رویاروی کوششهای آدمها مشکلی جدید علم میکند. حساسیتهایی که صرفا تصویر مستند و عینی، گواه آنان هستند. هرچند که به نظر میرسد با توجه به حساسیت موضوع فیلم، بخشهایی ناخوداگاه یا بر حسب مصلحت حذف شده باشد. با وجود آن «ابوالمشاغل» ساده و بیادعا میکوشد تصویرگر قسمتی از رنجهای انسانی در زمان حال شود. رنجهایی که در عصر تکنولوژی گاه فاقد معنا و کماهمیت تلقی میشوند.