معرفی بهترین فیلم‌های ایرانی بر اساس واقعیت
اختصاصی سلام سینما - متولدین دهه‌های هفتاد به قبل از آن شاید یادشان بیاید که از تلویزیون مجموعه‌ای خارجی پخش می‌شد که در آن به سراغ عجیب‌ترین ماجراهایی می‌رفتند که برای مردم دنیا اتفاق افتاده بود و آن را به‌صورت اپیزودی نمایشی روایت می‌کردند. در نهایت مجری رو به دوربین پرده از راز آن اپیزود برمی‌داشت که آیا این داستان واقعی است یا حاصل تخیل نویسنده. ماجرایی‌هایی که گاهی بیش از حد تخیلی می‌نمودند اما در میان بهت ما مجری عنوان می‌کرد: این یک داستان کاملاً واقعی است.
دنیای واقعی سرشار از ایده‌هایی است که دوربین سینما تشنه آنها است. رویداد‌هایی که گاهی تخیلش هم سخت است، ترس و هیجان ما را نشانه می‌رود اما در نهایت بر پرده سینما این جمله نقش می‌بندد: این فیلم بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده است. همین کافی است تا خون در رگ‌هایمان یخ بزند، نفس بالا نیاید یا آنکه شنیدن واقعی بودن داستان مانند چای در یک عصر دلپذیر باشد که خستگی را جرعه جرعه تاب دهد لابه‌لای رویای زندگی.
در این یادداشت به سراغ شرح وقایع واقعی از زبان سینما رفته‌ایم و به معرفی ۱۶ فیلم ایرانی می‌پردازیم که بر اساس یک ماجرای واقعی ساخته شده‌اند.
بهترین فیلم‌های ایرانی که بر اساس واقعیت ساخته شده‌اند
- قرمز (۱۳۷۷)
کارگردان: فریدون جیرانی
بازیگران: هدیه تهرانی، محمدرضا فروتن، کمند امیرسلیمانی و ...
امتیاز سلام سینما: ۶.۹ (۳۱۸۱)
فریدون جیرانی در فیلم سینمایی «قرمز» به سراغ یکی دیگر از کاراکترهای مشرقی معروفش رفته است: هستی مشرقی. زنی که از همسرش طلاق‌گرفته است و با دختر کوچک خود زندگی می‌کند. او برای بار دوم با مردی به نام ناصر ملک ازدواج می‌کند. ازدواجی که عاقبتی تلخ دارد چراکه با بدبینی و شکاک بودن ناصر همراه است.
کارگردان «شام آخر» فیلم «قرمز» را بر اساس یک داستان واقعی ساخته است، البته با تفاوت‌هایی در جزئیات و سرانجام آن. اوایل سال ۱۳۷۶ یک حادثه هولناک تیتر اول صفحه حوادث کشور شد: «زنی به نام ام‌البنین به مدت ۱۲ روز توسط همسرش یوسف و مادر او، در زیرزمین خانه‌شان زندانی و مورد شکنجه قرار گرفته بود. سرانجام این زن در بیمارستان فوت کرد. علت شکنجه او گرفتن اعتراف‌نامه‌ای مبنی بر داشتن رابطه با مردی دیگر بوده است.»
فریدون جیرانی درباره ایده فیلمش این‌طور گفته است: «سال‌ها صفحه حوادث روزنامه‌ها را جمع می‌کردم. وقتی داستان یوسف و ام‌البنین را دیدم توجهم را جلب کرد که از روی آن یک قصه بسازم، البته میزان خشونت ماجرای واقعی بیشتر بود.» جیرانی در فیلم خود جای مادر را با خواهر ناصر ملک عوض کرده است. از طرفی یوسف در واقعیت یک کارگر بود اما در فیلم ناصر مردی ثروتمند است. ازآنجاکه جیرانی انفعال در کاراکتر زن را نیز دوست نداشت بنابراین پایان داستان را نیز طور دیگر رقم زد.
محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی برای بازی در «قرمز» برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن از هفدهمین جشنواره فیلم فجر شدند. آنها اولین زوج هنری – سینمایی بودند که برنده این جوایز برای بازی در یک فیلم می‌شدند. انتخاب اول فریدون جیرانی برای کاراکتر روان‌پریش و پارانوئید ناصر ملک پارسا پیروزفر بود. نفر بعدی امین حیایی بود که حتی بازی هم کرده است اما به علت بیماری انصراف داد تا این نقش در نهایت به محمدرضا فروتن برسد.
*****
- روز سوم (۱۳۸۵)
کارگردان: محمدحسین لطیفی
بازیگران: پوریا پورسرخ، باران کوثری، حامد بهداد، بروز ارجمند و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
فیلم با این نوشته آغاز می‌شود: «این فیلم با الهام از یک قصه واقعی بود.»
«روز سوم» داستان خرمشهر است، ماجرای مقاومت و آنچه برای مردمانش در آن دوران اتفاق افتاده است.
داستان «روز سوم» درباره برادری است که مجبور می‌شود خواهر خود را دفن کند تا به دست دشمن نیفتد تا زمانی دیگر بتواند او را نجات دهد. فیلم از عشق، دفاع و فداکاری می‌گوید.
محمدحسین لطیفی فیلم دفاع مقدسی «روز سوم» را بر اساس مستند روز سوم حمید زرگرنژاد ساخته است. اما این بار واقعیت کمی شیرین‌تر از تخیل نویسنده است. چراکه در ماجرای واقعی همه شخصیت‌ها زنده می‌ماند اما پایان «روز سوم» جور دیگری است و غم‌انگیز.
«روز سوم» در بیست و پنجمین جشنواره فجر اکران شد و در ۱۲ رشته نامزد جایزه بود که در نهایت با دو سیمرغ جشنواره را ترک کرد. باران کوثری برای بازی در این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن شد. محمدحسین لطیفی سازنده آثاری چون «خوابگاه دختران»، «توفیق اجباری» و «اسب سفید پادشاه» است.
*****
- خرس (۱۳۹۰)
کارگردان: خسرو معصومی
بازیگران: مریلا زارعی، پرویز پرستویی، فرهاد اصلانی و ... .
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
درام «خرس» با نمایش قبر کودکی ۵ ساله شروع می‌شود که به دست پدر خود کشته شده است. «خرس» فیلمی تلخ و تکان‌دهنده است هرچند به روایت کارگردان زهر واقعیت در فیلم تا حدی گرفته شده. خسرو معصومی در این باره می‌گوید: «در ماجرای واقعی، قاتل، همسر و دو فرزند خود را به قتل رسانده است اما در فیلم برای زنده نگه‌داشتن امید یکی از کودکان زنده می‌ماند.»
فیلم «خرس» درباره پس از جنگ است، درباره مشکلات پس از آن. نورالدین رزمنده است، در جنگ به اسارت گرفته شده و پس از سال‌ها آزاد می‌شود و برمی‌گردد. به سراغ همسرش می‌رود اما او با مردی به اسم افرا ملقب به خرس ازدواج کرده است. جدال بین نورالدین و افرا ماجرای فیلم را رقم می‌زند.
کارگردان فیلم «باد در علفزار می‌پیچد» درباره ایده فیلم می‌گوید: "«خرس» داستانی مستند است که چندین سال قبل یک فرد شمالی آن را مطرح کرد. این فیلم روایتی از یک ماجرای واقعی است."
فیلم «خرس» در سی‌امین جشنواره فیلم فجر شرکت داشت و برنده دو سیمرغ بلورین از جمله جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فرهاد اصلانی شد.
بااین‌وجود پس از آن زمان درام اجتماعی «خرس» در صندوق توقیف بود، به دلایلی معلوم و نامعلوم مانند ضدجنگ بودن فیلم یا مسائل شرعی.
پرویز پرستویی به‌عنوان یکی از سرمایه‌گذاران فیلم مدتی اعلام کرد تا زمانی که «خرس» اکران نشود در هیچ فیلمی بازی نخواهد کرد. اما حتی این تهدید هم اثرگذار نبود. درنهایت «خرس» پس از سال‌ها توقیف، قاچاق و در فضای مجازی منتشر شد.
*****
- ماهی و گربه (۱۳۹۱)
کارگردان: شهرام مکری
بازیگران: عبد آبست، بابک کریمی، ندا جبرائیلی، پدرام شریفی و ...
امتیاز سلام سینما: ۶.۷ (۲۸۷۳)
«ماهی و گربه» بر اساس یک پرونده واقعی ساخته شده است. دهه هفتاد ایران، همچون سایر برگ‌های تاریخ این کشور دهه آرامی نبود. آن‌چنان که برخی حوادث لابه‌لای برخی دیگر گم می‌شدند.
«ماهی و گربه» از یکی از آن اتفاقات باورنکردنی ایده گرفته است: یک رستوران بین‌راهی به علت تخلفات بهداشتی و پخت گوشت غیر احشام بسته می‌شود. در همان زمان چند جوان ناپدید می‌شوند و پلیس به صاحبان این رستوران مشکوک می‌شود. نهایتاً خبر پخت گوشت انسان در رسانه‌ها دست‌به‌دست شد.
این ماجرا، موضوع دایره‌ای بودن زمان، نقاشی‌های موریس اشر و درنهایت خلاقیت کارگردان منجر به ساخت فیلم خلاقانه «ماهی و گربه» شد.
فیلمی که به‌صورت یک سکانس پلان روایت شده است. فرم و محتوایی که به کمک هم آمده‌اند تا «ماهی و گربه» به‌عنوان دومین اثر بلند شهرام مکری نه‌تنها در حافظه سینمایی ما بماند که امضای او را به‌عنوان کارگردانی صاحب‌سبک بشناسیم. فیلمسازی که ردپایش در سایر فیلم‌هایش نیز نمایان است.
داستان «ماهی و گربه» درباره چند جوان است که برای شرکت در جشن بادبادک‌بازی به شمال رفته‌اند. کمپ آنها نزدیک یک رستوران است. صاحبان رستوران به گوشت نیاز دارند و تنها بوی گوشت انسان را در آن حوالی حس می‌کنند. هرچند خشونت و جنایت در زیر متن فیلمنامه پنهان است اما در فیلم چندان نمایان نیست و این دلهره‌ای درونی است که کم‌کم به اوج خود می‌رسد.
*****
- دلتنگی‌های عاشقانه (۱۳۹۱)
کارگردان: رضا اعظمیان
بازیگران: محمدرضا فروتن، میترا حجار و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
«دلتنگی‌های عاشقانه» داستان زندگی یک شهید است؛ شهید منوچهر مدق. فیلم با عشق شروع می‌شود، عشقی که به وصال می‌رسد. زوجی که پس از بازگشت از ماه عسل متوجه جنگ بین ایران و عراق می‌شوند و زندگی‌شان دچار تغییرات، تلخی و جدایی می‌شود.
رضا اعظمیان کارگردان و نویسنده این درام عاشقانه است. اعظیمان فیلمنامه خود را بر اساس روایتی آزاد از کتاب اینک شوکران ۱ منوچهر مدق به روایت همسر شهید نوشته است. این فیلمساز پیش‌ازاین فیلم‌هایی چون «کارناوال مرگ» و «مرزی برای زندگی» را کارگردانی کرده است. او در «کارناوال مرگ» در نهایت به دلیل اختلاف با تهیه‌کننده کنار گذاشته شد.
فیلم «دلتنگی‌های عاشقانه» بازیگران صاحب نامی دارد اما از آن‌هایی است که در اکران گم شد. بازی‌های ضعیف و کارگردانی ضعیف‌تر را می‌توان از دلایل عدم موفقیت آن برشمرد.
*****
- چ (۱۳۹۲)
کارگردان: ابراهیم حاتمی‌کیا
بازیگران: فریبرز عرب‌نیا، مریلا زارعی، بابک حمیدیان و ...
امتیاز سلام سینما: ۶.۹ (۵۰۲۸)
تاریخ ایران آغشته به جنگ است، مرزهای آن آغشته‌تر و خونین‌تر. سال‌های پایانی دهه ۵۰، تن شهرستان پاوه صحنه نبرد و اندوه بود. «چ» روایت آن روزها است. فیلم «چ» درباره ۲ روز از زندگی مصطفی چمران در نبرد پاوه است. فرمانده‌ای که تلاش می‌کند تا اوضاع را مدیریت کند.
ابراهیم حاتمی‌کیا با فیلم «چ» در سی و دومین جشنواره فجر حضور داشت، در ۷ رشته نامزد جایزه شد و با ۵ سیمرغ بلورین جشنواره را ترک کرد. بابک حمیدیان برای بازی در نقش اصغر وصالی برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.
کارگردان فیلم «آژانس شیشه‌ای» سکانس پایانی «چ» را به دلیل عدم حضور فریبرز عرب‌نیا با نابازیگر فیلم‌برداری کرده است و همین حواشی دیگری را ایجاد کرد.
موافقان و منتقدان بر سر بازنمایی شخصیت مصطفی چمران در این فیلم و واقعی بودن وجوه شخصیتی او، زنده‌باد و افسوس سر دادند تا اینکه درنهایت حاتمی‌کیا عنوان کرد: «من چمران خودم را ساخته‌ام.» ارنست چگوارا از شخصیت‌های اصلی و مبارزان انقلاب کوبا را با عنوان ال‌چه می‌شناسیم. برخی معتقدند که حاتمی‌کیا با انتخاب عنوان «چ» برای فیلم سعی کرده است تا دست به قیاس میان این دو چهره بزند.
*****
- ایستاده در غبار (۱۳۹۴)
کارگردان: محمدحسین مهدویان
بازیگران: هادی حجازی‌فر و ...
امتیاز سلام سینما: ۷.۱ (۴۰۳۴)
فکر کنید بلیت سینما را خریده‌اید، وارد سالن می‌شوید، برق‌ها را خاموش می‌کنند و تکیه می‌دهید که یک فیلم داستانی را تماشا کنید. اما هرچه جلوتر می‌رود بیشتر تعجب می‌کنید، اطراف را نگاه می‌کنید به امید آنکه بقیه هم متعجب باشند اما در تاریکی چیزی معلوم نیست، شاید سالن را اشتباه آمده‌اید، این مستندی واقعی است یا فیلم سینمایی؟
کاری که محمدحسین مهدویان با اولین فیلم بلندش انجام می‌دهد دقیقاً مصداق جملات بالاست، همان قدر واقعی. «ایستاده در غبار» داستان احمد متوسلیان است، حاج احمد. کسی که یک‌عمر سرنوشتش نامعلوم مانده بود اما فیلم او همچون مستندی دقیق است که انگار دوربین در تمام لحظات کنار او راه رفته.
«ایستاده در غبار» اگر بهترین کار مهدویان نباشد جزو بهترین‌های او است که در تکنیک و فرم روایت متفاوت است و دیدنی. اصلاً همین فیلم جای پای مهدویان را در سینما محکم کرد. فیلمی که یک قاب ماندگار دارد، یک روایتی متمایز. جز استفاده از تکنیک دوربین روی دست که مهدویان برای اضافه‌کردن چاشنی واقعیت به فیلم‌هایش از آن استفاده می‌کند.
«ایستاده در غبار» ویژگی دیگری نیز دارد که این حس رئال بودن را تقویت می‌کند: مهدویان از صدای واقعی احمد متوسلیان استفاده کرده و مکالمات و سخنرانی‌های درون فیلم واقعی است.
«ایستاده در غبار» در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر نامزد ۸ جایزه و برنده ۳ سیمرغ شد. هادی حجازی‌فر با این فیلم بود که به‌طورجدی به سینما و مردم معرفی شد. احمد متوسلیان ۱۴ تیر سال ۱۳۶۱ به همراه سه دیپلمات دیگر در بیروت ربوده شدند. مدت‌ها گفته می‌شد که آنها زنده‌اند. سال ۱۳۹۹ اعلام شد که قرار است پیکر آنها به ایران بازگردد.
تیرماه سال ۱۳۹۹ بود که حسین دهباشی، فعال رسانه‌ای، در یادداشتی در این باره نوشت: «نزدیک به ۴۰ سال است که خانواده و همرزمان او سرکار بودند. خبر شهادت او تازه علنی شده است. این خبر و محل دقیق شهادت او را من و بسیاری می‌دانستیم.»
*****
- ماجرای نیمروز (۱۳۹۵)
کارگردان: محمدحسین مهدویان
بازیگران: جواد عزتی، احمد مهران‌فر، هادی حجازی‌فر، مهرداد صدیقیان، مهدی پاکدل، لیندا کیانی و ...
امتیاز سلام سینما: ۷ (۵۷۴۵)
«داستان فیلم با الهام از ماجراهای واقعی شکل‌گرفته اما به دلیل ملاحظات امنیتی اسامی بعضی از شخصیت‌ها تغییریافته است.» این‌ها جملاتی است که در تیتراژ فیلم «ماجرای نیمروز» مهر تأییدی است بر واقعی بودن ماجرا. محمدحسین مهدویان در دومین فیلم سینمایی خود به سراغ تاریخ دیگری از ایران رفته است: ماجرای ترورهای سازمان مجاهدین خلق پس از برکناری ابوالحسن بنی‌صدر.
«ماجرای نیمروز» در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت که با ۹ نامزدی و ۴ سیمرغ جشنواره را ترک کرد که از جمله آن می‌توان به سیمرغ بهترین فیلم از نگاه تماشاگران اشاره کرد. فیلم با واکنش‌های مثبت و منفی متعددی روبه‌رو شد. سری دوم آن نیز با عنوان «ماجرای نیمروز۲: رد خون» با اشاره به عملیات مرصاد و حوادث آن زمان در سال ۱۳۹۷ ساخته شد.
برخی بر این عقیده‌اند که جواد عزتی با آن گریم نقش سعید امامی را بازی می‌کند. اما سیدمحمود رضوی، تهیه‌کننده فیلم این تشابه را رد کرده و گفته است که در آن زمان سعید امامی در سپاه سمتی نداشته است.
صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران، درباره این فیلم نوشت: «به ابعاد هنری و سینمایی فیلم نمی‌پردازم چون اهلیتی در این حوزه ندارم اما از بعد تاریخی، به نظرم فیلم یک کار کاملاً دولتی آمد که بدون سوژه و بدون داستانی منسجم است و کوچک‌ترین علم و آگاهی از عقبه، اسباب و انگیزه‌های آدم‌های آن دوران نمی‌دهد.»
*****
- تنگه ابوقریب (۱۳۹۶)
کارگردان: بهرام توکلی
بازیگران: امیر جدیدی، جواد عزتی، حمیدرضا آذرنگ، مهدی پاکدل و ...
امتیاز سلام سینما: ۷.۵ (۱۰۴۷)
جنگ‌ها سرشار از داستان‌هایی است که هنوز ساکت مانده‌اند. «تنگه ابوقریب» یکی از همان داستان‌ها است. داستان «تنگه ابوقریب» درباره دفاع گردان عمار یاسر لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله از ایران در برابر عراق در آخرین روزهای جنگ است. ۵ روز بعد از اتفاقات «تنگه ابوقریب» قطعنامه ۵۹۸ برای صلحی دائمی بین ایران و عراق امضا شد. ماجرای افراد این گردان در میان سکوت‌ها گم شد.
«تنگه ابوقریب» ما را دقیقاً به داخل خود جنگ می‌کشاند، کنار تمام آدم‌هایی که جنگیدند. فیلمی که زشتی و تلخی جنگ را بیشتر عریان می‌کند. برخی از رزمنده‌های حاضر در آن عملیات معتقدند فیلم در نمایش کلیات موفق و در جزئیات شکست‌خورده است و توانسته تنها دو درصد به واقعیت پایبند بماند. آنها فیلم را از منظر سینمایی و در ژانر اکشن موفق می‌دانند اما از نظر محتوایی ضعیف. یکی از انتقادات این رزمنده‌ها به محتوای فیلم نمایش حضور خانواده و نزدیکی آنها به جنگ و میدان نبرد است که با واقعیت مغایرت دارد.
این فیلم در سی و ششمین دوره جشنواره فجر حضور داشت که با ۱۱ نامزدی جزو رکوردداران بود و درنهایت با ۶ سیمرغ جشنواره را ترک کرد. امیر جدیدی برای بازی در این فیلم برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.
*****
-۲۳ نفر (۱۳۹۷)
کارگردان: مهدی جعفری
بازیگران: مجید پتکی، رضا نوری و ...
امتیاز سلام سینما: ۶.۸ (۶۱۱)
«۲۳ نفر» بر اساس کتاب آن بیست و سه نفر نوشته احمد یوسف‌زاده ساخته شده است. ۲۳ نفری که هرچند در میان کتاب و تلویزیون حضور داشتند اما این جادوی سینما بود که داستان آنها را به میان مردم کشاند. یوسف‌زاده کتاب را بر اساس خاطرات خود نوشته است.
«۲۳ نفر» درباره ۲۳ نوجوانی است که توسط عراق در عملیات بیت‌المقدس اسیر شدند. نوجوانانی که صدام می‌خواست با ایجاد جنگ روانی و تبلیغاتی از آنها علیه ایران استفاده کند اما آنها تن به همکاری نداند و سختی‌های بعد از آن را متحمل شدند. رابط و مترجم این نوجوانان با صدام، اسیر ایرانی دیگری به نام ملا صالح قاری بود. این فیلم در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر برنده سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی شد.
*****
- شبی که ماه کامل شد (۱۳۹۷)
کارگردان: نرگس آبیار
بازیگران: هوتن شکیبا، الناز شاکردوست، پدرام شریفی، فرشته صدر عرفایی و ...
امتیاز سلام سینما: ۷.۳ (۱۶۴۱)
عبدالمالک ریگی برای مردم شناخته‌شده‌تر و خوفناک‌تر است. او را می‌شناسند. اما داستان زندگی برادر او عبدالحمید ریگی و همسرش فائزه منصوری تا پیش‌ازاین گم بود. «شبی که ماه کامل» شد این ماجرا را برای مردم آشکارتر کرد. نرگس آبیار در چهارمین تجربه بلند سینمایی خود به سراغ سرنوشتی واقعی و تلخ رفته است.
عبدالحمید ریگی فروشنده است. دختری مسافر را در بازار می‌بیند. دلباخته چشم‌های او می‌شود. ازدواج می‌کنند و این شروع تلخی‌های پی‌در‌پی است. فائزه منصوری در زمان ازدواج ۱۴ ساله بود. ازدواج که می‌کنند در تهران ساکن می‌شوند اما به دستور عبدالمالک به جنوب می‌روند. عبدالمالک رهبر گروه جندالله است و پای برادرش را به این گروه باز می‌کند و تفکراتش را به او القا می‌کند تا جایی که کار به قتل همسرش، فائزه منصوری و برادر همسرش می‌کشد.
«ماه که کامل می‌شود صدای زوزه گرگ‌ها بیشتر شنیده می‌شود. برخی آدم‌ها در این شب‌ها نیز خوی درندگی می‌گیرند، گرگینه می‌شوند.» این یک باور قدیمی است که گویا اسم «شبی که ماه کامل شد» از آن گرفته شده است و اشاره دارد به شب قتل فائزه منصوری در ماه کامل به دست عبدالحمید ریگی.
«شبی که ماه کامل شد» با ۱۳ نامزدی رکورددار نامزدی جوایز فجر سی و هفتم بود. این فیلم برنده ۶ سیمرغ بلورین از جمله بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن برای هوتن شکیبا و الناز شاکردوست شد.
*****
- غلامرضا تختی (۱۳۹۷)
کارگردان: بهرام توکلی
بازیگران: حمیدرضا آذرنگ، ماهور الوند، بهنوش طباطبایی و ...
امتیاز سلام سینما: ۶.۸ (۸۰۱)
داستان زندگی قهرمانان یک ملت جذاب است به‌خصوص که آمیخته با راز هم باشد؛ قاتل بروس‌لی که بود، لحظات آخر غلامرضا تختی در هتل آتلانتیک چطور گذشت؟ سؤالات و ابهاماتی که هنر سینما می‌تواند آن را چندبرابر دیدنی‌تر کند.
بهرام توکلی تاکنون ۸ فیلم بلند سینمایی ساخته است. فیلم «غلامرضا تختی» آخرین آنها است. فیلم با خواندن وصیت تختی شروع می‌شود و با فلاش‌بکی به دوران کودکی او برمی‌گردد و داستان زندگی او را از کودکی تا فوتش، روایت می‌کند. ابتدا قرار بود امیر جدیدی نقش بزرگسالی تختی را بازی کند که به دلیل طولانی شدن پروژه فیلم‌برداری و سختی کار با یک گریم سنگین، او از پروژه جدا شد.
فیلم بیوگرافی «غلامرضا تختی» در سی و هفتمین جشنواره فجر برنده دو سیمرغ بلورین فیلم‌برداری و طراحی صحنه شد. تلاش برای دراماتیک کردن و باورپذیری تختی و مقبولیت او و پایان‌بندی فیلم آن‌طور که باید نبود و به مذاق برخی از مخاطب‌ها و منتقدان خوش نیامد. مسعود فراستی، منتقد سینما، درباره فیلم می‌گوید: "«تختی» در این فیلم نه یک یل مردمی و نه حتی یک پوپولیست، بلکه یک اومانیست سطحی است که مدام لبخندی قلابی بر لب دارد ... فیلمساز نمی‌تواند هیچ برشی از زندگی تختی را بسازد."
*****
- عنکبوت (۱۳۹۸)
کارگردان: ابراهیم ایرج‌زاد
بازیگران: محسن تنابنده، ساره بیات، ماهور الوند و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
قتل‌های زنجیره‌ای دهه هفتاد مشهد تلخ، دردناک و فاجعه بود. زنانی که مرگ و زندگی‌شان قربانی فقر، فلاکت، جهل و تعصب شد، قتل‌هایی به دست قاتلی عنکبوتی؛ سعید حنایی. داستان فیلم «عنکبوت» ماجرای زندگی، قتل‌ها و مرگ این مجرم است. محسن تنابنده در این فیلم نقش سعید حنایی را بازی می‌کند.
سعید حنایی بعد از آزار همسرش به دست یک راننده تاکسی به دنبال او می‌گردد تا انتقام بگیرد. اما متوجه زنانی می‌شود که کارشان روسپی‌گری است، زنانی که برخی از آنها نیز معتادند؛ بنابراین عامل فساد چرخیده در شهر را این زنان می‌داند و با به‌قتل‌رساندن آنها سعی در خشکاندن ریشه فساد و فحشا دارد. مجرمی که در یک مصاحبه خود را نه‌تنها قاتل نمی‌داند بلکه رضایت خود را از کارهایش بیان می‌دارد.
حنایی زنان را به منزل خود برده و با روسری‌شان آنها را خفه می‌کند. شیوه قتل و به دام انداختن طعمه‌هایش باعث شد رسانه‌ها به او لقب عنکبوت بدهند.
ابراهیم ایرج‌زاد بعد از فیلم «تابستان داغ» در دومین فیلم بلند خود به سراغ سوژه‌ای واقعی و ملتهب رفته است اما نتوانسته درست به آن بپردازد و موضوع نیز له و تلف شده است.
*****
- اورکا (۱۳۹۸)
کارگردان: سحر مصیبی
بازیگران: ترانه علیدوستی، مهتاب کرامتی، مهتاب نصیرپور و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
شنای بانوان در ایران هم وجود دارد و هم نه؛ در داخل مرزهای ایران مسابقات شنا برگزار می‌شود و شناگر حرفه‌ای می‌تواند خود را محک بزند اما همین که بخواهد از استخر داخلی به استخر خارجی برود و مسابقه دهد با سد ممنوعیت روبه‌رو می‌شود.
می‌توان گفت شنای بانوان در ایران تنها درون‌مرزی است و مسابقات بین‌المللی و برون‌مرزی برای شناگر زن ایرانی ممنوع است. داستان «اورکا» درباره همین موضوع است.
«اورکا» به زندگی الهام اصغری، شناگری که سه رکورد گینس دارد می‌پردازد. ورزشکاری که مسئولان شنای ایران از ثبت رکورد‌های او خودداری کرده و همین باعث اعتراضات و حواشی دیگر شد. پیش‌ازاین نیز مستندی به نام شناگر به کارگردانی طهورا ابوالقاسمی از زندگی او ساخته شده بود.
«اورکا» اولین فیلم بلند سینمایی سحر مصیبی است. مهتاب کرامتی و طهورا ابوالقاسمی تهیه‌کنندگان این فیلم هستند. ترانه علیدوستی نیز در این فیلم نقش الهام اصغری را بازی می‌کند.
*****
- درخت گردو (۱۳۹۸)
کارگردان: محمدحسین مهدویان
بازیگران: پیمان معادی، مینا ساداتی، مینو شریفی، مهران مدیری و ...
امتیاز سلام سینما: ۷.۶ (۱۰۲۴)
تنازع بین حکومت‌ها نتیجه‌اش تنها قربانی کردن مردمی است که نه جنگ را دوست دارند، نه نقشی در شکل‌گیری و شروع آن دارند و تنها بازنده هستند. «درخت گردو» داستان دردناک مردمی است که گرفتار بمباران شیمیایی عراق می‌شوند، داستان سردشت، قصه غم‌انگیز، سوزناک و پر از رنج قادر مولان‌پور.
«درخت گردو» بر اساس داستان واقعی زندگی قادر مولان‌پور و در سه بازه زمانی متفاوت روایت می‌شود. فیلم با نمایش رنج حاضر مردمان کرد شروع می‌شود، کولبری. با فلاش‌بک و سرزدن به درد دیرینه و استخوان‌سوز آنها ادامه می‌یابد؛ بمباران شیمیایی. قادر مولان‌پور همراه با همسر و سه فرزندش در حوالی سردشت زندگی می‌کند. همسر او آبستن است. ناگهان شهر و روستا زیر بمب‌های شیمیایی غرق می‌شود.
قادر هر بار یکی از فرزندانش را از دست می‌دهد و آنها را زیر درخت گردو به خاک می‌سپارد. نهایتاً زمانی که به سمت بیمارستانی می‌رود که همسرش آنجا است، آوار بزرگ‌تری بر سر او فرو می‌ریزد؛ همسرش فوت شده است و نوزاد او در میان هیاهوی آن روزها گم می‌شود و هیچ‌گاه او را پیدا نمی‌کند. قادر سال ۱۳۹۵ فوت می‌کند و تن او کنار خانواده‌اش، زیر درخت گردو به خاک سپرده می‌شود.
فیلم «درخت گردو» در سی و هشتمین جشنواره فجر به نمایش درآمد که برنده دو سیمرغ شد؛ بهترین کارگردانی برای محمدحسین مهدویان و بهترین بازیگر نقش اول مرد برای پیمان معادی.
*****
- روز صفر (۱۳۹۸)
کارگردان: سعید ملکان
بازیگران: امیر جدیدی، ساعد سهیلی و ...
امتیاز سلام سینما: ۷.۴ (۶۸۰)
اگر «شبی که ماه کامل شد» درباره عبدالحمید است، «روز صفر» به عبدالمالک می‌پردازد؛ به دستگیری‌اش. فیلمی که در سی و هشتمین جشنواره فجر برنده ۵ سیمرغ بلورین شد. این اولین فیلم سینمایی سعید ملکان در مقام کارگردان است.
«روز صفر» درباره یکی از ماموران وزارت اطلاعات ایران است که عبدالمالک ریگی را دستگیر می‌کند. فیلم در واقع شرح عملیات، چگونگی و نحوه دستگیری او را بیان می‌کند.
سعید ملکان درباره واقعی بودن فیلم در نشست خبری آن گفت: «فیلم هیچ‌گونه تخیلی ندارد و کاملاً بر اساس واقعیت است.»
طرح و ایده فیلم مربوط به مرتضی اصفهانی است، فردی که ردپای او در آثار دیگری ازاین‌دست همچون «شبی که ماه کامل شد»، «ماجرای نیمروز» و «بادیگارد» دیده می‌شود.
امیر جدیدی در این فیلم نقش مامور وزارت اطلاعات را بازی می‌کند. ماموری که بیشتر شمایلی هالیوودی و ابرقهرمانی دارد و این هالیوودی بودن با کمک تکنیک‌های فنی و فیلم‌برداری تقویت می‌شود. ساعد سهیلی نیز عبدالمالک سینما است.
*****
- طلاخون (۱۳۹۸)
کارگردان: ابراهیم شیبانی
بازیگران: شهاب حسینی، بهار قاسمی، حسام منظور و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
صفحه حوادث روزنامه‌ها مملو از پرونده‌هایی است که فیلمسازها و دوربین‌‌ها را تشنه می‌کند؛ تشنه ساختن این روایت‌های جنجالی. حوادثی که در میان آنها بیش از هر چیز قتل‌های سریالی است که خودنمایی می‌کند. «طلاخون» درباره یکی از این اتفاقات جنجالی و ملتهب تاریخ ایران است.
طبق آنچه در تیزر فیلم آمده است، «طلاخون» بر اساس یک داستان واقعی است؛ داستان زندگی مهین قدیری، اولین قاتل سریالی زنان در دهه ۸۰. پیش از این فیلم نیز از روی زندگی مهین قدیری یک مستند ساخته شده بود؛ مستندی به نام «مهین» به کارگردانی محمدحسین حیدری.
مهین قدیری زنی است که دارای دو فرزند بود و در زمان دستگیری تنها ۳۲ سال داشت. او انگیزه خود را از انجام قتل‌ها مشکلات و تنگناهای مالی عنوان کرد، قتل‌هایی که به ۶ عدد رسید؛ ۵ زن و ۱ مرد. قدیری در آذرماه سال ۱۳۸۹ اعدام شد.
«طلاخون» ملودرامی جنایی است به کارگردانی ابراهیم شیبانی. این چهارمین فیلم سینمایی بلند او است. فیلمی که از دو زاویه داستان را روایت می‌کند؛ مادر و دختر. مادری که طعمه‌های خود را از میان زنان سالمند ثروتمند انتخاب می‌کند و برای سرقت طلا‌هایشان آنها را به قتل می‌رساند. بهار قاسمی نقش اصلی داستان را بازی می‌کند؛ مهین.
«طلاخون» بیش از آنکه تمرکزش روی نمایش قتل‌ها و جنایت‌‌ها باشد، اثری روان‌شناسانه‌تر است که دوربینش به دنبال نشان‌دادن تنش‌های روانی و دلایل آن است.
«خورشید همچنان می‌درخشد» نام سابق این فیلم بود که تغییر کرد و شد: «طلاخون». این فیلم دومین همکاری بین شهاب حسینی به‌عنوان بازیگر و ابراهیم شیبانی است. حسینی پیش از این در فیلم «زهر عسل» با این کارگردان همکاری کرده بود. ابراهیم شیبانی درباره داستان فیلم می‌گوید: «نکات جذابی در خاطرات مهین بود که نمی‌توانستم آن را ذکر کنم چراکه شدنی نبود اما تلاش کرده‌ام بخش‌هایی از نگفتنی‌ها را به تصویر بکشم.»
*****
- موقعیت مهدی (۱۳۹۹)
کارگردان: هادی حجازی‌فر
بازیگران: هادی حجازی‌فر، ژیلا شاهی و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
هادی حجازی‌فر بعد از مدت‌ها بازیگری با «موقعیت مهدی» به کارگردانی سلام کرد. این بازیگر که پیش‌ازاین نقش احمد متوسلیان را بازی کرده بود، در «موقعیت مهدی» هم کارگردان است و هم بازیگر. حجازی‌فر در «موقعیت مهدی» نقش فرمانده دیگر ایرانی، مهدی باکری، فرمانده لشگر عاشورا را بازی می‌کند.
«موقعیت مهدی» درباره برادران باکری است؛ مهدی و حمید.
این فیلم سینمایی قرار است به‌صورت یک مینی سریال برای تلویزیون نیز آماده شود. کارگردان و تهیه‌کننده تصمیم گرفته‌اند تا ابتدا نسخه سینمایی آن را روانه سینما کنند و سپس سریال آن در مدت‌زمان طولانی‌تر برای تلویزیون ساخته و پخش گردد.
حجازی‌فر درباره این دو کار می‌گوید: «سریال هیچ ارتباطی به کار سینمایی ندارد. خیلی از سکانس‌های فیلم برای نسخه سینمایی کار شده و در سریال به‌نوعی دیگر ساخته شده است.»
«موقعیت مهدی» در چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و از معدود فیلم‌های جشنواره بود که بتوان نام فیلم سینمایی درست و به‌اندازه را روی آن گذاشت، هرچند کلیشه‌وار به جنگ بپردازد. این فیلم با نامزدی در ۱۴ رشته رکورددار این دوره از جوایز بود و با ۵ سیمرغ جشنواره را ترک کرد، از جمله سیمرغ بهترین فیلم اول برای هادی حجازی‌فر.
علی باکری که از اعضای رده‌بالای سازمان مجاهدین خلق بود، برادر بزرگ‌تر مهدی و حمید باکری است. فردی که در تیرماه سال ۱۳۵۱ اعدام شد. هر سه برادر پیش از اتمام ۳۰ سالگی کشته شدند.
*****
- هناس (۱۴۰۰)
کارگردان: حسین دارابی
بازیگران: مریلا زارعی، بهروز شعیبی و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
زندگی شهره پیرانی و داریوش رضایی‌نژاد در «هناس» به تصویر کشیده شده است. فیلمی که ابتدا نامش «صورت فلکی» بود اما بعدا تغییر کرد. این دومین فیلم بلند حسین دارابی به‌عنوان کارگردان است. فیلمسازی که پیش از این فیلم سینمایی «مصلحت» را ساخته بود. او این بار به سراغ ژانر بیوگرافی رفته است.
«هناس» بیش از آنکه فیلمی مردانه باشد، زنانه است و دغدغه‌ها، استرس‌ها و اضطراب‌های زنی را نشان می‌دهد که در تلاش برای نجات زندگی‌اش است. این درام روایت زندگی داریوش رضایی‌نژاد از زاویه دید همسر او است. مریلا زارعی نقش شهره پیرانی را بازی می‌کند و بهروز شعیبی کاراکتر داریوش رضایی‌نژاد را دارد.
این فیلم توانست در چهلمین جشنواره فجر نامزد سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن شود؛ موسیقی که فردین خلعتبری آن را ساخته است. البته محمدرضا شفاه، تهیه‌کننده فیلم، بعدا گفت: «خاطره خوبی از جشنواره فجر نداریم. جشنواره فجر، جشنواره انقلاب اسلامی است قاعدتا نباید فیلمی مانند «هناس» تا این حد نادیده گرفته شود.»
داریوش رضایی‌نژاد دانشجوی دکتری مهندسی برق بود که در سال ۱۳۹۰ در جریان ترور شخصیت‌های هسته‌ای ترور شد. شهره پیرانی، همسر او نیز، دکتری علوم سیاسی دارد. او در سال ۱۴۰۰ با حکم رئیس سازمان انرژی اتمی ایران به‌عنوان مشاور امور زنان و خانواده سازمان انرژی اتمی منصوب شد.
*****
- علفزار (۱۴۰۰)
کارگردان: کاظم دانشی
بازیگران: پژمان جمشیدی، سارا بهرامی، ستاره پسیانی، ترلان پروانه و ...
امتیاز سلام سینما: امتیاز دهید
«علفزار» اولین تجربه کارگردانی کاظم دانشی است. فیلمی که در چهلمین جشنواره فجر موردتوجه قرار گرفت و توانست در ۱۳ رشته نامزد جایزه شود. سهم این فیلم از جشنواره ۴ سیمرغ بلورین بود؛ از جمله سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای صدف اسپهبدی.
کاظم دانشی با بیان اینکه داستان این درام حاصل تلفیق ۱۵ پرونده قضایی است، گفته است: «تمام آنچه در فیلم «علفزار» نمایش داده می‌شود، بر اساس واقعیت است.» هرچند درون فیلم خرده داستان‌هایی وجود دارد و چند روایت با هم نمایش داده می‌شود اما آنچه این درام را بر سر زبان‌ها انداخت، نمایش پرونده باغ شیطانی بود. ماجرایی که در دهه ۹۰ در خمینی‌شهر اتفاق افتاد؛ تجاوز گروهی ۱۴ مرد به ۶ زن.
داستان اصلی و پررنگ «علفزار» درباره این تجاوز است. حادثه هولناکی که در یک مهمانی خانوادگی در باغی رخ می‌دهد و طی آن تعدادی جوان وارد باغ شده و به زنان این مهمانی تجاوز می‌کنند. اتفاقی که در فیلم به دلیل آبرو در دوراهی سکوت و افشا قرار می‌گیرد و بازپرس پرونده را در موقعیتی ملتهب قرار می‌دهد.
بهرام رادان تهیه‌کننده این درام دادگاهی پر بازیگر است. پژمان جمشیدی در «علفزار» نقش بازپرس پرونده را بازی می‌کند. کاراکتری که او را تا یک‌قدمی سیمرغ جشنواره برد و نامزد جایزه بهترین بازیگر مرد جشنواره فجر کرد.
*****
شاید گمان کنید اسامی برخی از فیلم‌ها مانند «خشم و هیاهو»، «چهارراه استانبول» یا «لانتوری» و ... جاافتاده است اما نکته این جا است که در تیتراژ این فیلم‌ها اشاره‌ای به واقعی بودن داستان نکرده‌اند. حتی فیلمی مانند «خشم و هیاهو» هرگونه تشابه را انکار می‌کند و در«لانتوری» کار به شکایت از فیلم رسید. «چهارراه استانبول» نیز تنها اشاره به حادثه پلاسکو دارد و شخصیت‌ها واقعی نیستند.
بنابراین در این لیست تنها نام فیلم‌هایی وجود دارد که در تیتراژ به واقعی بودن ماجرا اشاره داشته، یا فیلم روایتی از زندگی یک نفر است و یا عوامل به‌صراحت اعلام کرده‌اند که داستان فیلم واقعی است. فیلم‌های تاریخی نیز همچون «رستاخیز» در این یادداشت نیامده‌اند.