مرتضی حنانه

مرتضی حنانه (1368-1301) مرتضی حنانه از هشت نه سالگی به عضویت گروه پیشاهنگان نوجوان درآمد و به نواختن فلوت علاقه نشان داد. وقتی به هنرستان عالی موسیقی رفت، زیر نظر غلامحسین مین باشیان به فراگیری اصول نظری و عملی موسیقی غربی پرداخت، هم زمان آموزش فلوت را نزد پیتر دولگوف آغاز کرد (17-1313). در سالهای جوانی اصول هورن را نزد رودولف اوربانتس فرا گرفت (1318) و تحصیل موسیقی و آهنگسازی را نزد پرویز محمود ادامه داد. با تشکیل ارکستر سمفونیک تهران به عضویت این ارکستر درآمد و پس از مهاجرت پرویز محمود، روبن صفاریان و روبیک گریگوریان رهبری ارکستر سمفونیک به او واگذار شد. از آغاز دهه 1330 همزمان با آهنگ سازی و خلق سوئیت شهر مرجان برای فیلم مستند ایران سرزمین طلای سیاه (1325) که در چهار قسمت ساخته شده بود، موسیقی متن نوشت. تنظیم و اجرای موسیقی نمایش نزاع عزرائیل و شیطان به کارگردانی سرهنگ محمد شب پره از دیگر کارهای حنانه در این سالهاست. سپس به پیشنهاد شب پره برای فیلم تاریخی بهلول/ دیوانه عاقل (صادق بهرامی 1336) یک سمفونی نوشت که همراه گروهش در استودیو پارس فیلم تنظیم و اجرا کرد. سرهنگ شب پره از همین موسیقی برای فیلم دیگرش عروس دجله (نصرت الله محتشم 1333) استفاده کرد. حنانه پس از گرفتن بورس تحصیلی به ایتالیا و واتیکان رفت (1333) و با همکاری گروه آلکس آقابابیان در کار دوبله فیلم در ایتالیا مشارکت کرد. در چینه چیتا زیر نظر کاندلی و فرارا با شیوه ساختن و ضبط موسیقی فیلم آشنا شد و در سال 1341 پس از بازگشت به ایران ارکستر فارابی را در رادیو تأسیس کرد و سرپرستی ارکستر و تنظیم آهنگهای نواسازان رادیو را به عهده گرفت. سال 1342 موسیقی متن ساحل انتظار را برای سیامک یاسمی نوشت و اجرا کرد. حنانه از تجربه هایی که در چینه چیتا به دست آورده بود تکنیک لوپ کردن را برای فیلم های لذت گناه (سیامک یاسمی 1343) و تپه های مارلیک (ابراهیم گلستان1342) به کار برد و همواره از منسوخ شدن این روش که جایش را به روش«من در آوردی ادیت کردن» داد، گلایه می کرد؛ زیرا در روش ادیت موسیقی اغلب اوقات مجبور می شد برای هم آهنگی با طول نما لحظه هایی از موسیقی هایش را کوتاه کند. او در دهه 1350 برای فیلم های صمد و فولاد زره دیو، فرار از تله و راز درخت سنجد (از ساخته های جلال مقدم) نیز از روش لوپ کردن استفاده کرد و در سالن نمایش با رهبری اعضای ارکستر هر سه دقیقه به دقیقه به تنظیم موسیقی فیلم پرداخت. حنانه موسیقی فرار از تله را در مدت سه ماه نوشت و برای آن جایزه ی جشنواره سپاس 1350 را دریافت کرد. خود حنانه در یک ارزشیابی کلی موفق ترین موسیقی های فیلمش را به شرح زیر برشمرد: موسیقی فیلم کوتاه همبرگر از حیث تکنیک و ارزش موسیقیایی صرف، فرار از تله از نظر تکنیک موسیقی، مجموعه تلویزیونی هزار دستان از جنبه محتوای مردمی و ملی. حنانه در تنظیم موسیقی متن جعفر خان از فرنگ برگشته نیز از تار استفاده کرد. در صحنه هایی که جعفر خان از هواپیما پیاده می شود یا با شنل ماتادورگونه اش راه می رود قطعه مارش گونه ی کارمن (ژرژ بیزه) را می شنویم که برای القای حس غرب زدگی جعفر خان با تار نواخته می شود. موسیقی فیلم کاکو (شاپور قریب 1350) اگر چه در سال و زمانه ی ساخت آن مهم شمرده می شد، در نزد خود حنانه کم اهمیت بود. او به رغم این که برای نخستین موسیقی فیلمش بهلول از سمفونی استفاده کرده بود بعدها به این نتیجه رسید که از جنبه بصری موسیقی ریتمیک پاپ یا جاز کاربرد سینمایی تری دارد. از این نوع موسیقی نخستین بار در فیلم های فرار از تله، صمد و فولاد زره دیو و در سالهای بعدتر مردی که موش شد (احمد بخشی) استفاده کرد، و تکامل یافته تر آن را در مجموعه هزار دستان به کار برد. حنانه موسیقی متن فیلم های قصه ماهان (جواد طاهری 1352) گرگ بیزار(مازیار پرتو 1352) قفس (ایرج قادری 1353) و مو سرخه (عبدالله غیابی 1353) را هم ساخته است که آثار شاخصی محسوب نمی شوند.