ترکیه دوم در دنیا، توجه به منافع ملی در ساخت سریال

به گزارش خبرگزاری ها، رئیس انجمن صادرکنندگان ترکیه اعلام داشت: ترکیه بعد از آمریکا، بزرگترین صادرکننده سریال های تلویزیونی در جهان است،

وی افزود: تا سال 2017 میزان درآمد کشورهای جهان از محل صادرات محصولات تلویزیونی و سینمایی به 100 میلیارد دلار خواهد رسید، در آمد ترکیه از محل صادرات سریال های تلویزیونی در حال حاضر 200 میلیون دلار در سال است، اما این کشور قصد دارد با برنامه ریزی های انجام شده تا سال 2023، درآمد خود از محل صادرات محصولات فرهنگی را به 2 میلیارد دلار در سال برساند، این در حالی است که درآمد ترکیه از محل صادرات سریال های تلویزیونی در سال 2004 حدود 10 هزار دلار بوده است. ترکیه در حال حاضر محصولات خود در این عرصه را به بیش از 100 کشور جهان صادر می کند.

محبوبیت سریال‌های ترک طی یک دهه گذشته به طرز چشمگیری به ویژه در خاورمیانه و کشورهای جنوب اروپا ( منطقه بالکان ) افزایش داشته است. یکی از پرطرفدارترین سریال‌های ترک، «حریم سلطان» یا «سده با شکوه» بود که داستان زندگی سلطان سلیمان در قرن شانزدهم را روایت می‌کرد. این مجموعه تلویزیونی در 43 کشور جهان به روی آنتن رفت و بیش از 200 میلیون بیننده را به خود جذب نمود.

          سوال مهمی که این روزها مطرح است اینکه، ترکیه چگونه به این موفقیت دست یافت وعلل و عوامل موفقیت ترکیه کدام ها بوده اند؟

          توسعه اقتصادی ترکیه که از زمان قدرت گرفتن مرحوم تورگوت اوزال در آن کشور آغاز و در دوره حاکمیت حزب عدالت و توسعه، رشد فزاینده یافت، باعث تحول عمیق در نوع نگاه بخشی از مردم این کشور به مدرنیته و مظاهر آن از جمله نوع زندگی غربی شد. مظاهر تمدن غرب روز به روز بیشتر خود را در ترکیه نشان دادند، ولی این بار، برخلاف قبل که ترک ها صرفاً به تقلید از غرب اقدام می نمودند، شروع به برند سازی کرده و با الهام گرفتن از تاریخ و فرهنگ خود و معیارها و الگوهای موفق در غرب، سعی کردند تا با توجه به روحیه شدید ملی گرائی حاکم بر جامعه و بافت مذهبی و سنتی آن، با تلفیق این دوعنصر، از آن در جهت رشد، تعالی و توسعه جامعه استفاده کنند که این امر زمینه های رشد و توسعه فزاینده ترکیه را موجب گردید، لذا تمامی کسانی که ترکیه چند دهه قبل را دیده بودند با سفر در سال های اخیر به آن کشور، متوجه تغییرات عمیق و گسترده در ترکیه شدند. ترکیه در واقع  نه تنها در اقتصاد و سیاست، بلکه در بعد فرهنگی دچار تحول ساختاری شده بود و با تلفیق فرهنگ و تمدن خود با غرب، محصولی تازه بوجود آورده بود که مهمترین دستاورد آن، برقراری ارتباط با مخاطب برون مرزی بوده است. اما همانگونه که گفته شد، این امردر واقع تنها بخشی از جامعه را شامل گردید و نگاه سنتی بخش قابل توجهی از مردم به تحولات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، دینی و مسائل داخلی و روابط بین الملل، هیچگاه دچار تحول عمیق نگردید و در نتیجه ما شاهد ترکیه ای شدیم که از یک سو تمایل و گرایش به مدرنیته پیدا کرده بود ( نسل جوان ) و از سوی دیگر سعی در حفظ باور های سنتی خود داشت ( اکثریت مردم جامعه ).

         عنصر سومی که در این میان نقش بازی می کرد و تحولات جامعه ترکیه را کاملاً تحت تاثیر قرار می داد، ملی گرائی افراطی حاکم بر جامعه ترکیه بوده است. مردم ترکیه بشدت ملی گرا هستند و ملی گرائی را همواره بر دین و باور های مذهبی ارحج دانسته اند، لذا هر دولتی هم که در ترکیه بر سر کار آمده است، حتی دولت های اسلام گرای سالیان اخیر، بیش از اینکه برای جلب آرای مردم بر طبل اسلام گرائی بکوبند، بر طبل ملی گرائی کوبیده اند.

ملی گرائی افراطی مردم ترکیه، همواره یک نکته مهم را مد نظر داشته و آن توجه به منافع ملی و تلاش در جهت حفظ و اعتلای آن بوده است. این نکته باعث شده است که مردم ترکیه، بدون توجه به جریانات سیاسی، درگیری های مرسوم بین آنها، اتفاقات تلخ و شیرین عرصه سیاست و اجتماع و ..... تمامی تلاش خود را در جهت حفظ و اعتلای منافع ملی به کار ببرند. عرصه سینما و تلویزیون نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.

          در این راستا است که یک فیلم ساز ترک، هیچگاه ساخت فیلمی سیاه از کشورش را مد نظر قرار نداده و رسالت خود را در راه تامین منافع ملی به کار می گیرد. دنیا ترکیه را باید آنگونه ببیند که اسپانسرها و فیلم سازان ترک برایش نشان داده و تعریف می دهند. لذا ترکیه آن چیزی نیست که در سریال های تولید شده در آن کشور تبلیغ می شود. ترکیه علیرغم رشد و توسعه سیاسی و اقتصادی، همچنان از یک جامعه صرفاً سنتی برخوردار است که در آن بنا بر آمار رسمی، 75% بانوان محجبه بوده و 85% مردم روزه می گیرند، در همین تعداد هم مردم نمازهای یومیه خود را بجا می آورند، ضمن اینکه تعداد روستا نشینان این کشور همواره از رقم شهر نشینان آن بیشتربوده است. نکات مهمی که در هیچ کدام از سریال های تلویزیونی ترکیه، شاهد کوچکترین اشاره به آن نبوده ایم.

بخش قابل توجهی از روابط، برخورد ها، محیط خانواده، محیط های کاری، اختلاط بین زن و مرد، روابط نا مشروع حتی توسط زنان شوهر دار که در سریال های ترکیه ای به نمایش در می آیند و علی الخصوص برخی از ابعاد آن، شاید هیچ سنخیتی با بستر اجتماعی ترکیه نداشته باشد، اما در واقع انعکاس و تبلور آشنائی بخش مهمی از جامعه ترکیه با مدرنیته و معضلات آن می باشد که پرداختن به آنها خود هدفمند و در راستای اهدافی است که برای صنعت فیلم و سینما در ترکیه تعریف شده است.

          فیلم ساز ترک به تنها چیزی که می اندیشد، این است که با استفاده از چهره مردان و زنان زیبا، لوکیشن های بسیار شیک، فضا های شهری مدرن، مناظر بکر طبیعی و.... جامعه ای مدرن و شهری و پیشرفته از ترکیه را به مردم دنیا نشان دهد تا کشورش به مقاصد زیر دست یابد:

1-     آشنا شدن مردم کشورهای مختلف با آداب، فرهنگ، هنر و تاریخ ترکیه،

2-     معرفی ترکیه بعنوان یک کشور پیشرفته و توسعه یافته

3-     بالا بردن شان و اعتبار مردم ترکیه نزد مردم سایر کشورها

4-     معرفی جاذبه های گردشگری ترکیه

5-     ترغیب اتباع خارجی برای سفر به ترکیه ( جذب توریست )

6-     ترغیب سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری در ترکیه

7-     معرفی کالا ها و تولیدات بخش های مختلف کشاورزی و صنعتی و ... ترکیه  

8-     زمینه سازی برای فروش املاک و مستغلات به خارجیان

9-     زمینه سازی برای اقامت اتباع خارجی در ترکیه

10- و  .....

دولت ترکیه نیز در این راستا با جماعت فیلم ساز هم عقیده و همراه است و از آن ها حمایت می کند. حمایت دولت ترکیه از دو جنبه قابل توجه است:

1-     حمایت مادی و معنوی از صنعت بومی فیلم و سینما

2-     بازگذاشتن دست فیلم سازان با عدم تعریف خطوط قرمز برای آنان

در ارتباط با حمایت مادی و معنوی، همین که قانون کپی رایت در ترکیه تا حدود زیادی اجرا می شود، خود کمک بزرگی به فیلم سازان در ترکیه به حساب می آید. اهمیت این موضوع با ذکر خاطره ای بیشتر مشخص می شود :

در سفری به استانبول، وقتی در لابی هتل متوجه پخش صدای یک خواننده زن ایرانی از بلندگو های هتل شدم از متصدی مربوطه سوال شد که چرا ترانه ایرانی در هتل پخش می شود؟ در پاسخ اظهار داشت: اگر ترانه یک خواننده ترک را پخش کنیم، باید برای تعداد دفعات پخش، حق و حقوق وی را پرداخت کنیم، لذا سعی می کنیم با پخش ترانه های خارجی درهزینه صرفه جوئی کنیم.

دولت ترکیه همچنین طی سال های اخیر سعی داشته است از تعریف خط قرمز برای فیلم سازان آن کشور خودداری نماید، یک علت این امر، توجه خود فیلم سازان به منافع ملی و خطوط قرمز حول آن بوده است که برآمده از ملی گرائی و همطراز دانستن آن با منافع شخصی و جامعه است. دولت ترکیه تنها مواردی را که در ساخت فیلم و سریال به آن ها بعنوان عناصر ممنوعه نگاه می کند،عبارتند از:

          نمایش مشروب خواری، نمایش کشیدن سیگار، نمایش معتاد و مصرف مواد مخدر، برهنه بودن زنان به معنی نداشتن پوشش بالا تنه و پائین تنه، توهین به دین، مذهب، قومیت ها، زبان و اشخاص حقیقی و حقوقی. اینها نیز ناشی از صدور بخشنامه مستقیم نبوده و در یک روند طبیعی معمول شده است. این در حالی است که قبل از حکومت حزب عدالت و توسعه و قبل از آن حزب رفاه، سینمای ترکیه دارای مبتذل ترین صحنه ها در میان کشور های اسلامی بوده است.

     مولفه های رشد و توسعه سریال سازی در ترکیه را باید در موارد زیر دید:

1-     خصوصی سازی صنعت فیلم و سینما

2-     عدم دخالت مستقیم دولت و عوامل دولتی در آن

3-     سفارشی نشدن ساخت فیلم و سریال

4-     عدم ترسیم خطوط قرمز متعدد برای ساخت فیلم و سریال

5-     رعایت کپی رایت

6-     پرداخت حق و حقوق مناسب و واقعی مولف، سناریست، کارگردان، بازیگر و سایر عوامل ساخت فیلم وسریال

7-     استفاده از اسپانسر های متعدد برای ساخت سریال که در پایان هر قسمت از سریال اسامی و لگوی همه آنها  به ترتیب سرمایه گذاری پخش می شود. ( شایان ذکر است که برخی سریال های ترکیه دارای 20 تا 30 اسپانسر هستند).

8-      استفاده از تجهیزات و استودیوهای مدرن با دستگاه های پیشرفته و کادر متخصص

9-     و .....

          ترکیه در این راه تا کجا پیش خواهد رفت؟

دو پیش بینی برای ادامه روند سریال سازی توسط ترکیه می تواند، وجود داشته باشد. سریال های ساخته شده درترکیه، شباهت زیادی با سریال هائی دارند که در دهه های گذشته در آمریکا ساخته می شدند و سپس در آمریکای لاتین و بیشتر از همه برزیل کپی شده و به دنیا صادر می گردیدند که در نهایت این روند رو به اضمحلال گذاشت، مسیری که می تواند برای ترکیه نیز متصور باشد. اما اظهارات رئیس انجمن صادر کنندگان ترکیه، مبین این نکته است که ترکیه برنامه ریزی بلند مدت برای سرپا نگه داشتن صنعت فیلم سازی آن کشور که اکنون به یک محیط اقتصادی تبدیل شده و فرهنگ سازی می کند، بعمل آورده است، روی این اصل، اینکه بعد از "هالیوود" و "بالیوود"، برند جدیدی با نام "ترک وود" و یا هر اسم دیگری خود را مطرح نماید، امری چندان بعید نخواهد بود.

والسلام