دارن آرونوفسکی (Darren Aronofsky) کارگردان، تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس آمریکایی در روز ۱۲ فوریه ۱۹۶۹ در محله بروکلین شهر نیویورک زاده شد در محله ساحل منهتن ناحیه بزرگ شد.
ویژگی برجسته‌ی فیلم‌های او که باعث شده است مورد توجه قرار بگیرند، وجود عناصر سورئالیستی، ملودراماتیک و گاه خشونت‌آمیز و آزاردهنده و تلخ در آن‌ها، به ویژه در شش فیلم از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۱۴ است.
نخستین فیلم بلند دارن آرونوفسکی، تریلر روانشناختی و سوررئالیستی «پی» (Pi/ π - faith in chaos) ، در نوامبر 1997 فیلمبرداری شد. این فیلم کم‌هزینه‌ی 60000 دلاری، فروش بیش از 3 میلیون دلاری داشت.
دارن آرونوفسکی به خاطر این فیلمش برنده جایزه کارگردانی جشنواره فیلم ساندنس در سال 1998 و جایزه‌ی اسپیریت مستقل (Independent Spirit) برای بهترین فیلمنامه اول شد.
در سال ۲۰۰۰ فیلم «مرثیه‌ای بر یک رؤیا» (Requiem for a Dream) را ساخت که مورد تحسین منتقدان قرار گرفت. دارن آرونوفسکی در سال ۲۰۰۶ سومین فیلمش «سرچشمه» (Fountain) را ساخت که با وجود فروش کم در گیشه، طرفداران فرقه‌ای خاصی پیدا کرد.
فیلم‌های دیگر او عبارتند از درام ورزشی «کشتی‌گیر» (The Wrestler) (۲۰۰۸)، فیلم ترسناک و روانشناختی «قوی سیاه» (Black Swan) (۲۰۱۰) که به خاطرش نامزد بهترین کارگردانی در گلدن‌گلوب شد. فیلم بعدی او «نوح» (Noah) (2014) بود که برای اولین بار رتبه اول باکس آفیس کسب کرد.
در سال ۲۰۱۷ فیلم «مادر» (Mother!) را ساخت که به دلیل محتوای گرافیکی و آزاردهنده‌اش جنجال برانگیخت و منتقدان و مخاطبان را دو قطبی کرد. در سال 1997 نیز شرکت تولید فیلم و تلویزیون Protozoa Pictures را تأسیس کرد.
پدر و مادرش (شارلوت و آبراهام) معلم بودند. خودش می‌گوید که «از نظر فرهنگی یهودی بزرگ شده است اما حضور معنوی بسیار کمی در معبد نیز داشته است.» او یک خواهر به نام پتی دارد.
پدر و مادرش اغلب دارن آرونوفسکی را به اجراهای تئاتر برادوی می‌بردند که همین مسئله باعث شد که او به دنیای نمایش و سینما علاقه‌مند شد. اما همه موضوع این نبود. او هنگامی که نوجوان بود، به شکل کاملا تصادفی فیلمی از اسپایک لی را تماشا کرد و این فیلم نگاهش را به سینما تغییر داد.
دارن آرونوفسکی در دبیرستان ادوارد آر. مارو تحصیل کرد و از همین مدرسه فارغ التحصیل شد. در دوران نوجوانی و جوانی و قبل از هجده سالگی، به علت علاقه‌ی زیاد به زیست‌شناسی و برای مطالعه بر روی حیوانات، به کنیا، اروپا و خاورمیانه سفر کرد. به همین علت است که او یک فعال و حامی حقوق حیوانات به شمار می‌رود.
در سال 1985 به عنوان زیست‌شناس میدانی در مدرسه‌ی مطالعات میدانی در کنیا، و در سال 1986 در آلاسکا آموزش دید.
در هجده سالگی وارد دانشگاه هاروارد شد و به تحصیل در رشته فیلم و انسان‌شناسی اجتماعی پرداخت و در ۱۹۹۱ فارغ التحصیل شد. پس از آن در مؤسسه فیلم آمریکا نیز کارگردانی خواند.
دارن آرونوفسکی به خاطر کارگردانی و نویسندگی فیلم کوتاه Supermarket Sweep که پایان‌نامه ارشدش بود، فینالیست جوایز اسکار آکادمی ملی دانشجویی در سال 1991 شد.
در سال 1992 مدرک MFA را در رشته کارگردانی از کنسرواتوار انستیتوی فیلم آمریکا دریافت کرد؛ جایی که همکلاسی‌هایش مانند تاد فیلد، داگ الین، اسکات سیلور و مارک واترز حضور داشتند.
او همچنین برنده مدال فارغ التحصیلان موسسه فرانکلین جی شافنر شد. در دوره کارشناسی ارشد هنرستان کنسرواتوار ای‌اف‌آی (AFI) (وابسته به انستیتو فیلم آمریکا) نیز سه فیلم کوتاه ساخت: کارگردانی و تهیه‌کنندگی «کوکی فورچون» (Fortune Cookie)، کاگردانی و نویسندگی «پروتوزوآ» (Protozoa)، کارگردانی «هیچ‌وقت» (No Time)
دارن آرونوفسکی در تابستان 2001 با بازیگر انگلیسی ریچل وایس آشنا شد و در سال 2005 با وی نامزد کرد. پسر این زوج در 31 می 2006 در شهر نیویورک زاده شد. این زوج در دهکده شرقی در منهتن ساکن بودند.
در نوامبر 2010 ریچل وایس و دارن آرونوفسکی اعلام کردند که ماه‌ها از هم دور بوده‌اند اما به بزرگ‌کردن پسرشان با هم در نیویورک ادامه می‌دهند.
در سپتامبر 2016 با جنیفر لارنس، بازیگری که در جریان فیلمبرداری «مادر» آشنا شد، رابطه برقرار کرد. این رابطه در نوامبر 2017 به پایان رسید.
او درباره اعتقادات معنوی خود در سال 2014 گفت: فکر می‌کنم قطعا باور دارم. بزرگترین بیان من از آن‌چه معتقدم در فیلم «سرچشمه» است.
اولین فیلم دارن آرونوفسکی با عنوان «پی – باور به آشفتگی» (Pi/ π - faith in chaos) که سورئالیستی و روانشناسانه بود، در نوامبر 1997 فیلمبرداری و در سال ۱۹۹۸ ساخته شد و توانست جوایز جشنواره فیلم ساندنس و جایزه ایندپندنت اسپیریت در رشته بهترین فیلمنامه را ببرد.
نام این فیلم از عدد پی گرفته شده است و داستان درباره یک نابغه ریاضی به نام ماکسیمیلیان کوهن است که در نظریه اعداد کار می‌کند و اعتقاد دارد که جهان از عدد ساخته شده است.
در سال ۲۰۰۰ فیلم روانشناسانه و درام «مرثیه‌ای بر یک رؤیا» (Requiem for a Dream) را که توسط شرکت آمریکایی آرتیسان اینترتیمنت انتشار یافت، کارگردانی کرد و فیلمنامه آن را با همکاری هوبرت سلبی جونیور بر اساس رمانی به همین نام که هوبرت سلبی نگاشته بود، نوشت.
دارن آرونوفسکی برای کارگردانی شیک خود مورد تحسین قرار گرفت و نامزد دریافت جایزه دیگری از جوایز ایندپندنت اسپیریت فیلم در رشته بهترین کارگردان شد.
این اثر درام، درباره چهار شخصیت اصلی است که در ارتباط با یکدیگرند و همگی معتاد و دچار توهم و درماندگی هستند.
یک سال بعد در مارس 2001 به نوشتن فیلمنامهی فیلم ترسناک «در زیر» (Below) کمک کرد و تهیه‌کننده‌ی آن شد.
در آوریل 2001، دارن آرونوفسکی با برادران وارنر و شرکت روستای رودشو (Village Roadshow) وارد مذاکره شد تا یک فیلم علمی - تخیلی را با حضور براد پیت و کیت بلانشت کارگردانی کند. کیت بلانشت باردار در دسامبر 2001 به علت بارداری، و برد پیت نیز هفت هفته قبل از آغاز فیلمبرداری پروژه را ترک کردند و شرکت نیو ریجنسی جای شرکت روستای رودشو را گرفت و سرانجام با هیو جکمن و ریچل وایس در 22 نوامبر 2006 منتشر شد.
دارن آرونوفسکی در سال ۲۰۰۸ فیلم درام آمریکایی «کشتی‌گیر» (The Wrestler) را ساخت. اکران فیلم از ژانویه ۲۰۰۸ آغاز شد. فیلم در شصت و پنجمین جشنواره فیلم ونیز جایزه شیر طلایی را برنده شد.
اثر بعدی دارن آرنوفسکی فیلم ترسناک و مهیج و روانشناختی «قوی سیاه» (Black Swan) درباره بالرین شهر نیویورک بود که آن را در سال 2001 با بازی ناتالی پورتمن در نقش اول ساخت.
اولین نمایش جهانی‌اش در افتتاحیه جشنواره فیلم ونیز در سپتامبر 2010 بود که مورد تشویق ایستاده قرار گرفت که طول مدت تشویق، به گفته ورایتی، فیلم را به «یکی از قوی‌ترین فیلم‌های افتتاحیه ونیز در خاطرات اخیر تبدیل کرد».
این اثر مهیج رکوردهای باکس آفیس اکران محدود را شکست و به طور غیر قابل باوری 329,398,046 دلار فروش کرد و نامزد پنج جایزه اسکار شد: بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر زن، بهترین فیلمبرداری و بهترین تدوین.
در سال ۲۰۰۱ تهیه‌کننده‌ی اجرایی فیلم زندگی‌نامه‌ای و ورزشی «مشت‌زن» (The Fighter) به کارگردانی دیوید او. راسل و با بازیگرانی مارک والبرگ، کریستین بیل و امی آدامز بود.
در سال 2011 تولید فیلم حماسی و آمریکایی «نوح» (Noah) را با بودجه 115 میلیون دلاری و توزیع نیو ریجنسی و پارامونت پیکچرز آغاز کرد. راسل کرو نقش اصلی را در کنار اما واتسون، آنتونی هاپکینز، لوگان لرمن، و جنیفر کانلی برعهده داشت.
دارن آرونوفسکی از حیوانات زنده برای فیلم استفاده نکرد و سازمان غیر انتفاعی انجمن انسانی ایالات متحده (HSUS) اولین جایزه خود را به افتخار استفاده او از حیوانات کامپیوتری به او اعطا کرد.
«زیپ» (Zipper) به کارگردانی مورا استفنز
«ژکی» (Jackie) به کارگردانی پابلو لارائین و با بازی ناتالی پورتمن.
دارن آرونوفسکی در سال ۲۰۱۷ در کنار کمپانی پارامونت پیکچرز فیلم خشونت‌آمیز «مادر!» (mother!) را کارگردانی کرد که به علت خشونت در فیلم، جنجال‌هایی را برانگیخت.
اگرچه فیلم «مادر» بازخوردهای کلی مثبتی نیز دریافت کرد. به عبارت دیگر مخاطبان و تماشاگرانش دو قطبی شدند و فیلم، به یکی از معدود فیلم‌هایی تبدیل شد که نمره‌ی F را از شرکت نظرسنجی سینماسکور در لاس وگاس دریافت کرد.
منتقدان این وب‌سایت چنین می‌گوید: «نمی‌توان انکار کرد که "مادر!" محصول تأمل‌برانگیز یک دیدگاه هنری جاه‌طلبانه منحصربه‌فرد است، اگرچه ممکن است برای ذائقه‌های معمول و عرفی بیش از حد سخت باشد.»
تهیه‌ی فیلم درام و دلهره‌آور آمریکایی «پیامد» (Aftermath) با نام سابق «۴۷۸» به کارگردانی الیوت لستر با بازی آرنولد شوارتزنگر
تهیه‌ی فیلم جنایی و درام «ریک پسر سفیدپوست» (White Boy Rick) به کارگردانی یان دمانگ.
در سال 2020 دارن آرونوفسکی اولین مستند بلند «یک جور بهشت» (Some Kind of Heaven) به کارگردانی «لنس اوپنهایم» را تهیه کرد. داستان این فیلم در جامعه بازنشستگان دهکده‌ها در فلوریدا می‌گذرد و چهار نفر از ساکنان را دنبال می‌کند که برای جا شدن در بهشت از پیش بسته‌بندی‌شده‌ی جامعه تلاش می‌کنند.
در سال ۲۰۲۲ فیلم درام و روانشناختی آمریکایی «نهنگ» (The Whale) را نوشت و ساخت. از ستارگان فیلم می‌توان به برندن فریزر و سیدی سینک اشاره کرد. این اثر درام اولین اکران بین المللی‌اش را در هفتاد و نهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز در سپتامبر ۲۰۲۲ خواهد داشت.
دارن آرونوفسکی برنامه و پروژه‌ی آینده‌اش تهیه‌ی فیلم آمریکایی و جنایی «پرستار خوب» (The Good Nurse) به کارگردانی توبیاس لیندهولم و نویسندگی کریستی ویلسون - کرنز است.
این پروژه در مورد تعقیب و دستگیری قاتل زنجیره‌ای آمریکایی چارلز کالن است که در مدت ۱۶ سال به عنوان یک پرستار، ۳۰۰ بیمار را به قتل رساند. ستارگان این فیلم عبارتند از جسیکا چستین، ادی ردمین، ننامدی آسومغا، نوآ امریک و کیم دیکنز.
مقداری از هزینه‌ی اولین فیلم دارن آرونوفسکی، «پی»، از سوی 600 نفر از دوستان و خانواده‌اش تامین شد. و در ازای آن، قول داد که اگر فیلم پولی به دست آورد، به هرکدام 150 دلار بازپرداخت خواهد کرد.
خودش می‌گوید: «پروژه‌ي «پی» جاه‌طلبانه بود و خیلی خوب پیش نرفت. در آن زمان، با خودم فکر کردم از هر کسی که می‌شناسم بیست هزار دلار جمع کنم و با کمترین هزینه بسازمش.»
در آوریل 2011 دارن آرونوفسکی به عنوان رئیس هیئت داوران شصت و هشتمین جشنواره بین المللی فیلم ونیز معرفی شد. در نوامبر 2014 نیز دارن آرونوفسکی به عنوان رئیس هیئت داوران شصت و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم برلین برای فوریه 2015 معرفی شد.
بعد از این فیلم فکر می‌کردم که چه کار باید بکنم. وقتی جدی‌تر به فیلمسازی فکر کردم، شروع کردم به خواندن نوشته‌های نویسندگان محبوبم. هوبرت سلبی یک کتابی داشت به نام مرثیه‌ای بر یک رؤیا. کتاب را خواندم، خیلی آزاردهنده و ناراحت‌کننده بود. نیمه‌کاره رهایش کردم. چند سال بعد تهیه‌کنندهٔ فیلم پی ، وقتی از تعطیلات برگشت، گفت فکر می‌کنم باید مرثیه‌ای بر یک رؤیا را کار کنیم. بعد من کتاب را تمام کرده و موافقت کردم.
دارن آرنوفسکی برای کارگردانی دو فیلم «پی» و «مرثیه‌ای برای یک رؤیا» بودجه کمی داشت؛ و لذا از مونتاژها و نماهای بسیار کوتاه استفاده کرد که به عنوان مونتاژ هیپ هاپ نیز شناخته می‌شدند. و البته در «کشتی‌گیر» و «قوی سیاه» از کارگردانی ظریف‌تری استفاده کرد که در آن، سبک کارگردانی کمتر درونی، بازیگری و روایت را بهتر به نمایش می‌گذارد.
پس از فیلم «مرثیه‌ای بر یک رؤیا» دارن آرنوفسکی می‌خواست یک فیلم علمی - تخیلی بزرگ بنویسد و چند ستاره سینما را در آن بازی دهد اما هفت هفته پیش از فیلمبرداری لوکیشن پرخرجی که ساخته بود، نابود شد. و او بسیار بابت این مشکل، غمگین شد. سپس فکر کرد حالا چطور می‌شود یک نسخه کوچک‌تر این فیلم را ساخت. بعد کم کم فیلم «سرچشمه» شکل گرفت.
دارن آرنوفسکی فیلمنامهی «مادر» را پنج‌روزه نوشت. البته بعدها یک سال روی این فیلمنامه کار کرد اما روح اولیه‌ی فیلم در همان پنج روز خلق شد.
۱۹۹۹: نامزدی جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین فیلم‌ْاولی، برای «پی»
۱۹۹۹: برنده جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین فیلم‌نامه‌‌ْاولی، برای «پی»
۲۰۰۱: نامزدی جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین کارگردان، برای «مرثیه‌ای برای یک رؤیا»
۲۰۰۹: برنده جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین فیلم بلند، برای «کشتی‌گیر»
۲۰۱۱: نامزدی اسکار در رشته بهترین دستاورد کارگردانی، برای «قوی سیاه»
۲۰۱۱: نامزدی بفتا در رشته بهترین کارگردانی، برای «قوی سیاه»
۲۰۱۱: نامزدی گلدن‌گلوب در رشته بهترین کارگردانی، برای «قوی سیاه»
۲۰۱۱: برنده جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین کارگردانی، برای «قوی سیاه»
۲۰۱۷: نامزدی جوایز ایندیپندت اسپریت در رشته بهترین فیلم بلند، برای «ژکی»
